Ar 22 Mehefin eleni, mae’n 75 mlynedd ers dyfodiad yr S.S. Empire Windrush i Brydain; yn sgil hyn, rwyf wedi fy ysgogi i ailddarllen The London Trilogy gan Colin MacInnes, sy’n cynnwys City of Spades (1957), Absolute Beginners (1959) a Mr Love and Justice (1960). Roedd MacInnes, a fu farw ym 1976, yn awdur a newyddiadurwr Seisnig, a dreuliodd ei fywyd cynnar yn Awstralia gyda’i fam, y nofelydd poblogaidd Angela Thirkell, cyn dychwelyd i wasanaethu ym Myddin Prydain yn ystod yr Ail Ryfel Byd.
Darllenais waith Colin MacInnes am y tro cyntaf yn y 1960au, ond nid eto tan yn ddiweddar, pan welais fod ei lyfrau’n dal i fod ar ein silffoedd gartref. Cafwyd hefyd England, Half English (1961), sef casgliad o ddarnau newyddiadurol MacInnes, a To the Victors the Spoils (1984), sef nofel sy’n seiliedig ar ei brofiadau fel rhingyll cudd-wybodaeth maes ar gyfer Byddin Prydain yn yr Almaen tua diwedd yr Ail Ryfel Byd, ac yn syth ar ei hôl.
Yn wahanol i Richard Hoggart neu Stuart Hall, nid academydd oedd Colin MacInnes, ond serch hynny, roedd yn un o gynheiliaid cynnar ‘astudiaethau diwylliannol’. Mae ei ysgrifau megis ‘The Express Families’, ‘Newspaper Cartoons,’ ‘Pop Songs and Teenagers,’ a ‘Hamlet and the Ghetto’ yn atgoffa rhywun o ‘The Art of Donald McGill’ a’ Boys ‘Weeklies’, gan George Orwell.
Enghraifft o England, Half English: Mae ‘A Short Guide for Jumbles (to the Life of their Coloured Brethren in England)’ yn nodweddiadol o arddull eironig MacInnes. Yn ôl MacInnes, ‘jumble’ yw (neu oedd) tafodiaith Affro-Caribïaidd am ‘John Bull’ neu Brydeiniwr gwyn.
Dwy enghraifft arall: Yn gyntaf, Jymbl rhyddfrydol: ‘You’ll find there’s a certain amount of prejudice here, but some of us are just as worried about it as you.’ Yr ateb nas dywedir: ‘Look after your own worries, man, and leave me to handle mine.’ Yn ail: ‘It’s true that the coloured races have contributed—along with the Maltese, Cypriots and, outstandingly, our good selves—their quota of pimps, ponces, weed-pedlars and all-round hustlers to the English city undergrowths; but also, true that the activities of these doubly black sheep, when detected, pursued and punished, enjoy from the Sunday press, a generous publicity withheld from the deeds of the less exciting native entrepreneurs.’
Roedd sylwadau deifiol ac eironig o’r fath yn parhau yn y nofelau. Eto, gan dynnu ar ei brofiad personol, mae MacInnes yn rhoi cyfrif di-flewyn ar dafod o ddiwylliant mewnfudwyr Affricanaidd a Charibîaidd ac ieuenctid Llundain yn fwy cyffredinol, mewn rhanbarthau megis Notting Hill, lle gwelwyd achosion o aflonyddu hiliol cas ym 1958.
Mae City of Spades yn canolbwyntio ar gyfarfyddiad Swyddog Lles naïf â mewnfudwyr Affricanaidd a Charibïaidd, sy’n dangos yr agweddau tuag at fewnfudo. Mae Absolute Beginners yn sôn am wrthryfel y glasoed yn erbyn normau oedolion, gan gynnwys agweddau hiliol a oedd wedi’u gwreiddio’n ddwfn. Yn ddiweddarach, daeth yn ffilm (1986) gyda David Bowie, Patsy Kensit a Mandy Rice-Davies. Mae Mr Love and Justice yn disgrifio Frankie Love, sef pimp, a Ted Justice, sy’n blismon llygredig, y dangosir bod ganddynt lawer yn gyffredin.
Nid cyfrifon sydd wedi’u hymchwilio’n ofalus na chyfrifon cytbwys yw The London Trilogy ac England, Half English, ond portreadau argraffiadol o rai canfyddiadau a arddelwyd ar y pryd, yn enwedig yn Llundain. Rwyf yn awgrymu bod ysgrifennu Colin MacInnes yn debyg i waith Anthony Burgess neu, yn fwy diweddar, Irvine Welsh. Maent yn gwneud i rywun feddwl y tu hwnt i’w brofiad, fel y dylai llenyddiaeth ysgogol ei wneud.
Credyd delwedd: Ceropegius, CC BY-SA 3.0, trwy Wikimedia Commons
