Cynhaliwyd 7fed Cynhadledd yr Economi Sylfaenol, dan y teitl ‘Gwneud i bethau weithio: arloesi cymdeithasol ar gyfer bywfywedd’ yn sbarcIspark ar 10 ac 11 Medi 2024. Daeth ag ymchwilwyr ac ymarferwyr ynghyd mewn sesiynau thematig a oedd yn archwilio materion sylfaenol ac ymyriadau o Gymru, gweddill y DU a ledled Ewrop.
Ein her yw gwneud i bethau weithio pan nad yw’r farchnad a’r wladwriaeth yn darparu bywoliaeth sylfaenol. Gyda’r “argyfwng costau byw”, nid yw marchnadoedd yn ddibynadwy ac yn fforddiadwy yn darparu hanfodion fel ynni a bwyd ar gyfer aelwydydd incwm isel a chanolig. Mae llywodraethau’n ei chael hi’n anodd rheoli argyfyngau tymor byr ac osgoi costau hirdymor adnewyddu systemau. Er bod hawl “gwladwriaeth les” trwy yswiriant cymdeithasol, trosglwyddo incwm a gwasanaethau cymhorthdal yn cael ei phwysleisio’n gynyddol.
Y cwestiwn sylfaenol yw a sut y gall gwahanol actorion fynd i’r afael â’r problemau hyn gydag arloesedd cymdeithasol sy’n canolbwyntio ar yr amcanion o wella bywoledd cartref ac adeiladu stoc cwmnïau galluog o fewn terfynau planedol. Mae ailddefnyddio systemau darpariaeth yn addasol yn anodd pan fydd systemau o’r fath yn gwrthsefyll newid, nid yw arloesedd yn arwain at lwyddiant cynaliadwy ac ni fydd cyflwyno polisïau o’r brig i lawr yn gweithio.
Nod sesiynau’r gynhadledd oedd mynd i’r afael â’r heriau hyn drwy ymdrin â meysydd fel: ailadeiladu systemau sylfaenol, codi tâl cyfleustodau atchwelgar, lleoleiddio cadwyni cyflenwi, datblygu economaidd cymunedol, incwm, gofod ac amser, dod â gofal i ofal iechyd, darparu prydau ysgol am ddim, a datblygu seilwaith a chyfleusterau cymunedol.
Daeth y gynhadledd i ben gyda sesiwn banel derfynol a oedd yn mynd i’r afael â’r cwestiwn: “Beth ydyn ni ac a allwn ni ei ddisgwyl gan lywodraethau blaengar?” Clywodd y cynadleddwyr gan Sarah de Boeck (IDEA, Brwsel), Matt Thompson (Coleg Prifysgol Llundain) a Lee Waters (MS) cyn i sylwadau terfynol gan Karel Williams (Cynghrair Sylfaenol Cymru/Ymchwil i’r Economi Sylfaenol).