Mae Cyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol (ESRC) UKRI wedi dyfarnu mwy na £1m i dîm ymchwil o brifysgolion Abertawe ac Aberystwyth i arwain Astudiaeth Etholiad Cymru 2026 (WES 2026), prosiect pedair blynedd a fydd yn darparu data arolwg diduedd o ansawdd uchel ar agweddau gwleidyddol ac ymddygiad pleidleisio yng Nghymru
Mae’r cydweithrediad yn dwyn ynghyd yr Athro Matt Wall a Dr Bettina Petersohn (Prifysgol Abertawe) a Dr Anwen Elias (Prifysgol Aberystwyth), gan weithio mewn partneriaeth â Sefydliad Ymchwil Cymdeithasol ac Economaidd a Data Cymru (WISERD), fel rhan o fuddsoddiad y Cyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol (ESRC) mewn isadeiledd data ar gyfer ymchwil etholiadol.
Meddai’r Athro Alison Park, Dirprwy Gadeirydd Gweithredol y Cyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol (ESRC): “Mae’n bleser gan y Cyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol gefnogi’r astudiaeth o etholiad Cymru 2026, sy’n gonglfaen i’n hymrwymiad i bwysigrwydd hirdymor astudiaethau o etholiadau’r Deyrnas Unedig. Mae’r buddsoddiad wedi’i dargedu hwn yn sicrhau bod ymchwilwyr, llunwyr polisi a chymunedau gwleidyddol ledled y Deyrnas Unedig yn parhau i elwa o’r mewnwelediadau cyfoethog y mae’r astudiaethau hyn yn eu darparu.
“Ers 1999, mae Astudiaeth Etholiad Cymru wedi bod yn rhoi cipolwg hanfodol ar wleidyddiaeth, etholiadau ac ymddygiad pleidleiswyr Cymru. Edrychwn ymlaen at weld y mewnwelediadau o’r Astudiaeth Etholiad Cymru nesaf dan arweiniad Abertawe, gan adeiladu ar waith rhagorol y timau blaenorol.”
Dan y teitl ‘Astudiaeth Etholiad Cymru 2026: Lle, Pŵer ac Ymgysylltiad Gwleidyddol’, bydd y tîm ymchwil yn goruchwylio casglu a lledaenu data arolwg gwreiddiol sy’n cwmpasu etholiad Seneddol 2026, sydd wedi’i gynllunio ar gyfer 7 Mai. Hwn fydd etholiad cyntaf Cymru o dan system etholiadol newydd, gan gynyddu nifer yr Aelodau o 60 i 96, sy’n newid seismig yn nemocratiaeth Cymru.
Meddai’r Athro Matt Wall o Brifysgol Abertawe: “Mae’n anrhydedd i mi arwain y bennod nesaf o Astudiaeth Etholiad Cymru. Mae hwn yn gyfle cyffrous i ddyfnhau ein dealltwriaeth o ymddygiad gwleidyddol yng Nghymru ac i sicrhau bod data hygyrch o ansawdd uchel yn cefnogi trafodaeth gyhoeddus wybodus a llunio polisïau effeithiol.
“Bydd yr arolwg wedi’i gynllunio i ganiatáu dadansoddiad cymharol o etholiad Cymru 2026 ledled y Deyrnas Unedig ac yn rhyngwladol. Bydd Astudiaeth Etholiad Cymru 2026 yn ei gwneud hi’n bosibl astudio ffyrdd newydd o astudio pwysigrwydd lleoliad mewn gwleidyddiaeth. Gan dynnu ar gyfleoedd data geo-dagiedig, sydd ar gael yn gyhoeddus a gweithio gyda’r gymuned ymchwil gymdeithasol Gymreig trwy ein partneriaeth â WISERD, bydd Astudiaeth Etholiad Cymru 2026 yn gweld Cymru ar flaen y gad o ran technegau dadansoddi etholiadol, gan flaenoriaethu ansawdd data, hygyrchedd ac effaith.”
Meddai Dr Anwen Elias, sy’n ddarllenydd mewn Gwleidyddiaeth ym Mhrifysgol Aberystwyth: “Bydd y prosiect hwn yn olrhain barn y cyhoedd yng Nghymru ar adeg hollbwysig i ddemocratiaeth Cymru – bydd system newydd yn cael ei chyflwyno ar gyfer ethol cynrychiolwyr i Senedd fwy, a gallai fod newidiadau gwleidyddol o ganlyniad i’r diwygiadau hyn. Rwy’n llawn cyffro i fod yn rhan o dîm y prosiect, a fydd yn gweithio gyda gwneuthurwyr penderfyniadau a phobl ifanc i lywio a rhannu canfyddiadau’r ymchwil.”
Mae Astudiaeth Etholiad Cymru 2026 yn defnyddio WISERD fel partner sy’n darparu isadeiledd ymchwil gymdeithasol ledled Cymru – gan dynnu ar ddata a chyfleoedd dadansoddol a guradwyd gan WISERD, yn ogystal â gweithio gyda Rhwydwaith Ymchwil Gwleidyddiaeth a Llywodraethu WISERD i gynnwys y gymuned ysgolheigaidd. Bydd Astudiaeth Etholiad Cymru 2026 yn cyfrannu at adeiladu capasiti ac arloesedd methodolegol mewn cymunedau ymchwil etholiadol sy’n benodol i Gymru a rhai ar draws y Deyrnas Unedig, gan gyd-fynd ag amcanion ehangach y Cyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol o wella defnyddioldeb a chyrhaeddiad ei isadeiledd data a ariennir.
Meddai’r Athro Adam Hedgecoe, Cyfarwyddwr WISERD: “Mae WISERD yn hynod falch o ychwanegu Astudiaeth Etholiad Cymru at ei bortffolio o brosiectau ymchwil, gan dynnu ar adnoddau ac arbenigedd ar draws nifer o’n prifysgolion cyfansoddol; mae hon yn enghraifft wych o’r ymchwil gydweithredol, draws-sefydliadol y mae WISERD wedi’i harloesi yng Nghymru.”
Yn y cyfnod cyn yr etholiad, bydd Astudiaeth Etholiad Cymru 2026 yn lansio gwefan newydd, cyfres o bodlediadau, a gweithgareddau mewn ysgolion i ysbrydoli ac ymgysylltu â phleidleiswyr ifanc.
Credyd delwedd: Y Senedd, Bae Caerdydd © Matthew Horwood Photography