Bydd Casgliad newydd o draethodau o’r enw Social Anthropologies of the Welsh: Past and Present, a olygwyd gan yr Athro W. John Morgan a Dr Fiona Bowie, yn cael eu cyhoeddi y mis hwn yngNghyfres’Country Series’ y Sefydliad Anthropolegol Brenhinol. Mae gwreiddiau’r llyfr mewn cyd-golocwiwm o’r Sefydliad Anthropolegol Brenhinol, WISERD, Cymdeithas Ddysgedig Cymru, a Chymdeithas Anrhydeddus y Cymmrodorion, a gynullwyd gan yr Athro Morgan yn 2019.
Wrth ofyn y cwestiwn oesol, ‘Pwy yw’r Cymry?’, mae’r casgliad hwn yn dangos hanes anthropoleg yng Nghymru a’i gyfraniadau arbennig i’r ddadl hon. Mae ei draethodau’n amrywio o syniadau ethnograffig Gerald o Gymru yn y ddeuddegfed ganrif, i ddadansoddiadau o Gymru amlddiwylliannol heddiw.
Mae cyfranwyr yn trafod effaith hirdymor Iorwerth Peate, cyd-sylfaenydd Amgueddfa Werin Cymru Sain Ffagan, ac ysgolion ymchwil sy’n arloesi mewn astudiaethau cymunedol o fywyd gwledig Cymru yn ail hanner yr ugeinfed ganrif.
Mae ysgrifennu ar natur gyfnewidiol cysylltiadau teuluol mewn lleoliadau sydd wedi’u dad-ddiwydiannu fel tref ‘newydd’ Cwmbrân yn y 1950au ac ystâd dai gyhoeddus gyfoes yng Nghymru yn rhoi dealltwriaeth newydd, tra bod ymchwil ar batrymau ymlyniad crefyddol sy’n newid yn ailystyried yr hyn y credid yn aml ei bod yn nodwedd ddiffiniol o gymdeithas Cymru.
Mae astudiaethau achos ar yr heriau sy’n wynebu mewnfudwyr Ewropeaidd yng Nghymru ar ôl Brexit a’r diaspora Cymreig ym Mhatagonia yn ychwanegu dimensiwn byd-eang.
Mae natur ryngddisgyblaethol anthropoleg fel y’i harferir yng Nghymru yn dod â chyfoeth a didwylledd a grëwyd trwy gydweithio. Gan ddatgelu amrywiaeth a pharhad syfrdanol bywyd a hunaniaeth Cymru, mae rhai themâu’n dod i’r amlwg yn gyson; cysylltiadau â lle a’r byd naturiol fel ffordd o fod yn Gymry, ystyron cymhleth iaith wrth ffurfio hunaniaeth a rôl perthnasau wrth fod yn perthyn i genedl y Cymry.
Mae’r llyfr yn cynnwys cyfraniadau gan nifer o aelodau o WISERD ochr yn ochr â llawer o academyddion nodedig eraill ym maes anthropoleg gymdeithasol Cymru: Helen Blakely, David Dallimore, Howard Davis, Marta Eichsteller, Elaine Forde, Taulant Guma, Chris Hann, Rhys Dafydd Jones, Robin Mann, John O Connell, Elen Phillips, Huw Pryce, Gareth Rees, Iwan Wyn Rees, Marilyn Strathern.
Dywedodd y golygydd, W. John Morgan, meddai’r Athro Emeritws Addysg Gymharol, Prifysgol Nottingham; Athro er Anrhydedd, Ysgol y Gwyddorau Cymdeithasol, a Chymrawd Emeritws WISERD Leverhulme, Prifysgol Caerdydd: ‘Rwy’n falch bod y llyfr bellach wedi cael ei gyhoeddi fel cyfraniad ar y cyd i astudiaethau anthropolegol a gwyddorau cymdeithasol eraill pobl Cymru.’
Bydd y llyfr yn cael ei lansio mewn digwyddiad ar-lein a drefnwyd gan y Sefydliad Anthropolegol Brenhinol yn ystod yr wythnosau nesaf.
W. John Morgan a F. Bowie (golygwyr.), Social Anthropologies of the Welsh: Past and Present.
ISNB Clawr Caled: 978-1-912385-33-1, 278 o dudalennau, 234 x 156 mm. www.seankingston.co.uk
Pris: £60.00/$90.00. Pris y Cynnig: £48.00/$72.00. E-bost orders@seankingston.co.uk gan ddyfynnu cod y cynnig: A&C1021.